Δημοκρατία και Σχολείο
Ένα σχολείο με ανθρωπιστική κατεύθυνση οφείλει να διαμορφώνει συνολικά την προσωπικότητα του ατόμου, σε όλες τις πτυχές της. Βασική του, συνεπώς, μέριμνα είναι και η πολιτική συγκρότηση του μαθητή, η διαμόρφωση δηλαδή του δημοκρατικού του φρονήματος. Κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο, στο βαθμό μάλιστα που η δημοκρατία, στη σύγχρονη εποχή, πλήττεται από φαινόμενα πολιτικής παθογένειας (αποπολιτικοποίηση, λαϊκισμός, μεσσιανισμός), από ολοκληρωτικές αντιλήψεις, φθορά του πολιτικού συστήματος και διαφθορά ενός μέρους των πολιτικών προσώπων.
Τρόποι με τους οποίους το σχολείο διαμορφώνει δημοκρατικό φρόνημα
Μέσα από το περιεχόμενο των σπουδών
- Μέσα από ειδικά μαθήματα που εμπεριέχουν πληροφορίες για τους πολιτικούς θεσμούς και τη λειτουργία του πολιτεύματος, οι μαθητές αποκτούν επαφή με την πολιτική πραγματικότητα, με αποτέλεσμα να μην την αντιμετωπίζουν ως κάτι ξένο για αυτούς.
- Η ιστορική γνώση, μακριά από απαρίθμηση γεγονότων και ημερομηνιών, με αντικειμενικό πνεύμα, διδάσκει, με τρόπο δημιουργικό τα λάθη πολιτικών και πολιτών που οδήγησαν, σε προηγούμενες εποχές, στην κατάλυση της δημοκρατίας ή στον περιορισμό της.
- Τα μαθήματα που διδάσκονται, ειδικά τα θεωρητικά, είναι απαραίτητο να διαπνέονται από τις αρχές της ελευθερίας, της πολυφωνίας, της ισότητας, του σεβασμού στους νόμους.
Μέσα από τον τρόπο διδασκαλίας
- Η μαθητοκεντρική διδασκαλία προωθεί την ολόπλευρη ανάπτυξη του μαθητή, τον εντοπισμό των δεξιοτήτων, των ταλέντων και των ικανοτήτων του. Μια τέτοιου τύπου διδασκαλία αναπτύσσει τη βούληση και την αυτενέργεια του μαθητή, στοιχεία που χρειάζεται και ως αυριανός πολίτης εντός μιας δημοκρατικής κοινωνίας.
- Ο διάλογος θα πρέπει να συνιστά βασική διάσταση της σχολικής καθημερινότητας, καθώς, με αυτό τον τρόπο, εμπεδώνεται η πολυφωνία, ο σεβασμός στη διαφορετική άποψη και ευνοείται η κριτική σκέψη.
- Ο δάσκαλος ή ο καθηγητής θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όχι ως αυθεντία αλλά ως καταλύτης γνωριμίας του μαθητή με τη γνώση, κοινωνικοποίησης, ηθικής συγκρότησης και πολιτικοποίησης.
Μέσα από τη λειτουργία των μαθητικών συμβουλίων
- Ο μαθητής, μέσω της συμμετοχής του στις διαδικασίες των μαθητικών συμβουλίων, αντιλαμβάνεται τις έννοιες των πολιτικών δικαιωμάτων και των καθηκόντων.
- Διδάσκονται από τα μαθητικά συμβούλια η ειρηνική αντιπαράθεση των απόψεων και η παρρησία, δηλαδή το θάρρος της γνώμης.
- Οι μαθητές επιλύουν κοινά προβλήματα μέσω της συλλογικής διεκδίκησης, θέτοντας στο περιθώριο την παθητικοποίηση και την αδιαφορία.
Μέσα από την ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια
- Προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η ύπαρξη πολιτών καλλιεργημένων, και κριτικά σκεπτόμενων, που δεν θα χειραγωγούνται από τα κέντρα εξουσίας και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης.
Δεν μπορεί να υπάρξει δημοκρατική κοινωνία χωρίς δημοκρατική παιδεία
(Κορνήλιος Καστοριάδης)
Επιμέλεια: Χριστόφορος Βλάχος, φιλόλογος
Ανθρώπινα δικαιώματα – παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού
Ποια θέση πρέπει να έχει το παιδί στην κοινωνία
Κοντά στους πρωτογενείς φορείς κοινωνικοποίησης
- Η θέση του παιδιού είναι στην αγκαλιά της οικογένειας, απολαμβάνοντας τη ζεστασιά, την αγάπη, την ασφάλεια που αποπνέει ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον.
- Το παιδί ανήκει στο σχολείο: η δωρεάν κι υποχρεωτική εκπαίδευση πρέπει να παρέχεται σ’ όλους ανεξαρτήτως τάξης, θρησκεύματος, χρώματος.
Πλήρης ανάπτυξη σε όλους τους τομείς
- Το παιδί πρέπει να απολαμβάνει όλα όσα το καθιστούν αργότερα έναν υγιή και ισορροπημένο ενήλικο (ανάπτυξη και καλή διατροφή και υγεία, παιχνίδι και κοινωνικοποίηση, παιδεία και μόρφωση).
- Ανθρώπινες πόλεις, με χώρους πρασίνου, παιδότοπους, αθλητικά κέντρα, χώρους έκφρασης. Οι πόλεις του γκρίζου, του τσιμέντου, του νέφους και της ηχορύπανσης θα πρέπει να μετατραπούν σε πόλεις φιλικές για το παιδί, ώστε να μπορέσει να ζήσει την ηλικία του, την ανεμελιά και την αθωότητα.
Δείγματα παραβίασης των δικαιωμάτων των παιδιών
Παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο
- Η διεθνής οικονομική κρίση πλήττει το πιο ευάλωτο τμήμα της κοινωνίας, τα παιδιά, που είναι μια ηλικιακή κατηγορία με ανάγκες που δεν χωρούν αναβολή.
- Η Πολιτεία, στο πλαίσιο των περικοπών των κοινωνικών παροχών, περιορίζει τις δυνατότητες των φτωχών οικογενειών σε σχέση με το παιδί (παιδικοί σταθμοί, γιατροί και ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, υποβάθμιση δημόσιας παιδείας κ.α.)
- Χρήση σωματικής και ψυχολογικής βίας στο εσωτερικό της οικογένειας για τη δήθεν διαπαιδαγώγηση του παιδιού.
- Αδιαφορία στην παροχή όσων απαιτούνται από ένα παιδί για την ολόπλευρη ανάπτυξή του από την πλευρά των γονιών.
- Προβλήματα ανάμεσα στο ζευγάρι και αδυναμία διευθέτησής τους, με αποτέλεσμα να ταλαιπωρούνται τα παιδιά.
Δυτικός Κόσμος
- Παιδική εργασία, και στον Δυτικό Κόσμο.
- Πίεση από την οικογένεια για επίτευξη ακατόρθωτων στόχων που απαιτούν την «κατάργηση» στην ουσία της παιδικής ηλικίας π.χ. σχολικές επιδόσεις, αθλητισμός, τέχνη κ.α.
- Χρησιμοποίηση του παιδιού στη διαφήμιση και αντικείμενο εκμετάλλευσης της αθωότητάς του.
- Στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις η έλλειψη παιδότοπων, το κυκλοφοριακό πρόβλημα, οι ανύπαρκτοι χώροι εκτόνωσης δεν δημιουργούν ένα οικείο πλαίσιο για τα παιδιά.
Τρίτος Κόσμος- Αναπτυσσόμενες χώρες
- Χιλιάδες παιδιά καθημερινά πεθαίνουν από πείνα κι έλλειψη φαρμάκων στον Τρίτο Κόσμο.
- Διευρυμένη παιδική εργασία (ακόμα και πώληση παιδιών για οικιακές εργασίες σε σκλαβοπάζαρα, φτηνό εργατικό δυναμικό για ορυχεία και εργοστάσια πολυεθνικών εταιριών της Δύσης).
- Εκτεταμένη παιδική πορνεία στις χώρες του Τρίτου Κόσμου (Ταϋλάνδη, Φιλιππίνες, Ινδία).
- Παιδιά – διακινητές ναρκωτικών, θύματα διαφόρων κυκλωμάτων.
- Παιδιά κάτω των 15 ετών είναι αιχμάλωτοι πολέμου ή συμμετέχουν στον πόλεμο ως στρατιώτες ή οδηγοί (για εκκαθάριση περιοχών από νάρκες ή γίνονται εθελοντές θανάτου, κινητές βόμβες).
ΑΙΤΙΑ της παραβίασης των δικαιωμάτων του παιδιού
Οικονομικά και κοινωνικά αίτια
- Σε μια κοινωνία κι εποχή που η αξία του χρήματος τοποθετείται πάνω από το άτομο, φυσικό είναι να καταπατώνται όλες οι ανθρώπινες αξίες. Αυτός που πιστεύει στην παντοδυναμία του χρήματος είναι έτοιμος να κάνει τα πάντα για την απόκτησή του: να εκμεταλλευτεί ακόμη κι ένα παιδί.
- Η οικονομική εξαθλίωση και οι οξύτατες κοινωνικές αντιθέσεις οδηγούν τα παιδιά σε απάνθρωπες απασχολήσεις, δεδομένου ότι αυτά είναι ανυπεράσπιστα θύματα κι εύκολη λεία των επιτηδείων, που κάποιες φορέςμπορεί να είναι, δυστυχώς, και οι ίδιοι οι γονείς τους.
- Οι ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (πρόσφυγες, μετανάστες, μειονότητες, αλλά και οικογένειες με προστατευόμενα μέλη, όπως άτομα με ειδικές ανάγκες) αντιμετωπίζονται αδιάφορα ή εύκολα γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Κρίση αξιών/ θεσμών
- Η κρίση της οικογένειας: δεν υπάρχουν οι στέρεοι οικογενειακοί δεσμοί, η συνοχή, η αγάπη στην οικογένεια. Η αύξηση των διαζυγίων, η κακοποίηση των παιδιών κι η αδιαφορία των γονέων συνθέτουν το νέο κλίμα και ήθος πολλών σύγχρονων οικογενειών. Το ψυχικό κόστος αυτού του αφιλόξενου περιβάλλοντος το υφίσταται το παιδί και πολλές φορές με τρόπο βίαιο.
- Η κρίση των αξιών στις σύγχρονες κοινωνίες: ο άνθρωπος στις μέρες μας έχει καταλήξει να χρησιμοποιεί τον άλλο ως εργαλείο για την πραγματοποίηση στόχων. Η αδιαφορία και η ανηθικότητα αυτή καθιστά θύματα ακόμα και παιδιά.
- Η μορφή των πόλεων: στα σύγχρονα αστικά κέντρα συγκεντρώνονται άτομα διαφορετικής εθνικότητας, κουλτούρας, νοοτροπίας και, καθώς δεν διαμορφώνονται κοινωνικοί δεσμοί, επικρατεί ανασφάλεια και αποξένωση. Ευνοούνται αντικοινωνικές συμπεριφορές καλυπτόμενες από την ανωνυμία με εύκολα θύματα τα απροστάτευτα παιδιά.
- Η έλλειψη κρατικής πρόνοιας κι η χαλαρότητα, όσον αφορά την τήρηση των νόμων, επιτρέπουν την κακοποίηση της παιδικής ψυχής.
Με ποιο τρόπο θα επιτευχθεί η θέση αυτή του παιδιού
Σε επίπεδο αξιών
- Ευαισθητοποίηση όλων μας κι όχι αδιαφορία, διότι η ανοχή είναι και συνενοχή. Οι πνευματικοί άνθρωποι, οι νομοθέτες να δείξουν περισσότερη ευαισθησία και το κράτος να φανεί σκληρό απέναντι στους εμπόρους της παιδικής ψυχής
- Πνευματική καλλιέργεια όλων, σεβασμός στον άνθρωπο, αποβολή φανατισμού και μισαλλοδοξίας
- Ανθρωπισμός, υπευθυνότητα, κοινωνική και πανανθρώπινη συνείδηση.
Σε επίπεδο θεσμών
- συνταγματική κατοχύρωση ολοένα και περισσότερων δικαιωμάτων
- Δραστηριοποίηση των διεθνών οργανισμών και συνεργασία των κρατών για την προστασία του παιδιού
- Ισχυροποίηση της δημοκρατίας και στις τρεις διαστάσεις της (θεωρία, τρόπος ζωής, πολίτευμα).
Δεν συμφωνώ ούτε με μία λέξη από όσα λες αλλά θα υπερασπιστώ, και με τη ζωή μου ακόμη, τη δυνατότητά σου να τα λες
(αποδίδεται στον Βολταίρο)