Το σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας
Όσο το σημερινό σχολείο αδυνατεί να ικανοποιήσει τις μορφωτικές ανάγκες των μαθητών, εξοστρακίζοντας πολλούς από τους κοινωνικά αδύνατους, και υποτάσσεται στη λογική της αγοράς, τόσο πιο επιτακτική γίνεται η ανάγκη να ορθώσουμε ως αντίπαλον δέος το σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας. Βασική του αρχή είναι ότι δεν πρέπει να δημιουργεί «παραμελημένα» παιδιά, αλλά να δίνει τη δυνατότητα σε όλους να αναπτύξουν πολυδιάστατα την προσωπικότητα τους, να γίνουν ελεύθεροι και δημιουργικοί πολίτες, που να μπορούν να αντιμετωπίσουν κριτικά την κοινωνία, με την ενεργητική συμμετοχή τους και παρέμβαση σ’ όλα τα επίπεδα της κοινωνικής δραστηριότητας. Γι’ αυτό δεν μπορεί παρά να είναι ένα δημόσιο δωρεάν, δωδεκάχρονο σχολείο, που ν’ αγκαλιάζει όλα τα παιδιά χωρίς διακρίσεις και φραγμούς.
Το σχολείο που θα μορφώνει, χωρίς να εξοντώνει την εφηβεία στον βωμό των εξετάσεων για την πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, δεν μπορεί παρά να συνδυάζει αρμονικά θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, αλλά και θα προάγει τις αξίες της δημιουργικότητας, της ελευθερίας και όχι την απόρριψη, την εκμετάλλευση και την περιθωριοποίηση. Σ’ αυτό το σχολείο η μόρφωση, η γνώση ως κοινωνικό αγαθό, αποτελεί ισότιμο δικαίωμα όλων και παρέχεται σε όλους, έτσι ώστε να μπορούν να αποκτήσουν μια, με την πραγματική έννοια, γενική και ανθρωπιστική παιδεία και τη δυνατότητα απόκτησης πανεπιστημιακής μόρφωσης.
Στο σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας, ο μαθητής δεν αντιμετωπίζεται «σαν μπουκάλι που πρέπει να γεμίσει» με θραύσματα γνώσεων, ούτε ως αγχώδης μοριοσυλλέκτης, βαθμοθήρας και καταναλωτής κατατεμαχισμένης γνώσης ή στενής ειδίκευσης και κατάρτισης, αλλά σαν «σπίρτο που πρέπει ν’ ανάψει». Με άλλα λόγια ως δρων υποκείμενο που συνεργάζεται με τους συμμαθητές του, με τη συμπαράσταση και καθοδήγηση των δασκάλων του, για να ανακαλύψει τη γνώση. Γι’ αυτό και δεν έχει θέση η παραδοσιακή, δασκαλοκεντρική διδασκαλία, αλλά μια εκπαιδευτική διαδικασία που παίρνει υπόψη της τις ατομικές ανάγκες κάθε μαθητή, αναδεικνύοντας τις κλίσεις και τα χαρίσματα του. Μια σύγχρονη μορφή διδασκαλίας αντιμετωπίζει τον μαθητή ως δρων υποκείμενο, τουδιεγείρει την παρατηρητικότητα, τον ενθαρρύνει να πάρει αποφάσεις, να διαμορφώσει κριτήρια, να παρουσιάσει επιχειρήματα, αντί να τον ταυτίζει με ιδέες, συναισθήματα ή πρόσωπα.
Σ’ αυτό το σχολείο, μπορούν οι διδάσκοντες να λειτουργήσουν ως πραγματικοί παιδαγωγοί, εμψυχωτές και συντονιστές μιας μαθητοκεντρικής εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Η παιδαγωγική ελευθερία, η ελευθερία του ανθρώπου που διδάσκει, χωρίς τη δαμόκλειο σπάθη των διοικητικών παρεμβάσεων και τηςχειραγώγησηςμε την κατ’ επίφαση αξιολόγηση, είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για να μετατραπούν οι σχολικές αίθουσες σε συλλογικά εργαστήρια γνώσης και πολιτισμού. Η συλλογική προσπάθεια -και μέσα σε αυτήν η ανάπτυξη της ατομικότητας- παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Γι’ αυτό και αξίες όπως δημοκρατία, συνεργασία, αλληλεγγύη μπορούν να αντικαταστήσουν τον ανταγωνισμό, τον ατομικισμό και την υποταγή που κυριαρχούν στο σημερινό σχολείο.
«Για να διατηρήσουμε το δικαίωμα στο όνειρο πρέπει να αντικρίσουμε κατάματα τον εφιάλτη». Η αλήθεια είναι ότι από τη δεκαετία του ‘70 στην Ευρώπη καταρρίπτεται ο μύθος ότι το σχολείο μπορεί να λειτουργήσει σαν τον Μεγάλο Εξισωτή, σαν τον θεσμό που μπορεί να προσφέρει ίσες ευκαιρίες σε όλους, σε μια κοινωνία με άνιση κατανομή πλούτου και εξουσίας. Το σχολείο είναι μέρος του κόσμου. Σε μια κοινωνία διαιρεμένη σε τάξεις το σχολείο δεν μπορεί παρά να είναι ταξικό. Ό,τι συμβαίνει στο σχολείο αντανακλά τόσο την εκμετάλλευση όσο και τον αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση.
Γι’ αυτό και σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε έχουμε ανάγκη από την ανάπτυξη ενός κοινωνικό μορφωτικού κινήματος, με βασικό αίτημα το σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας. Ας αποδεχτούν, την πρόκληση. Το σχολείο χρειάζεται μια συνολική έξοδο και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν όλοι οι παράγοντές του πειστούν ότι ο κόσμος πρέπει και μπορεί αλλάξει.
Γιώργος Κ. Καββαδίας, εκπαιδευτικός –ερευνητής,Πέμπτη 15 Μαΐου 2003, εφημερίδα Έθνος, διασκευή
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90 -110 λέξεις)
25 μονάδες
Β1. Να καταθέσετε την άποψή σας σε μία παράγραφο (80 -90 λέξεις) σχετικά με το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος από το κείμενο (4η παράγραφος): «Σ’ αυτό το σχολείο μπορούν οι διδάσκοντες να λειτουργήσουν ως πραγματικοί παιδαγωγοί, εμψυχωτές και συντονιστές μιας μαθητοκεντρικής εκπαιδευτική διαδικασίας»
12 μονάδες
Β2. Να εξετάσετε τη δομή και τον τρόπο που αναπτύσσεται η 3η παράγραφος («Στο σχολείο των αναγκών και των οραμάτων μας… συναισθήματα ή πρόσωπα»)
8 μονάδες
Β3.Να αναλύσετε τη λειτουργία της (μεταβατικής) 4ης παραγράφου στη συνεκτικότητα των νοημάτων του κειμένου
7 μονάδες
Β4.
α)Να δώσετε την ερμηνεία των παρακάτω λέξεων: επιτακτική, βαθμοθήρας, χειραγώγησης, ταξικό, κινήματος
β)Να γράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων του κειμένου: εξοστρακίζοντας, πολυδιάστατα, φραγμούς, διεγείρει
8 μονάδες
Γ.Πολύς λόγος έχει γίνει, στην Ελλάδα και διεθνώς, για τη φιλοσοφία και τον τρόπο οργάνωσης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ωστόσο, οι σύγχρονες αντιλήψεις προάγουν το ανθρωπιστικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αφού εξηγήσετε τους όρους «ανθρωπιστική»και «τεχνοκρατική» εκπαίδευση, να καταστήσετε σαφές σε μία επιστολή που θα αποστείλετε στον υπουργό Παιδείας, γιατί το ανθρωπιστικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι το καταλληλότερο και το πιο αποτελεσματικό (550-600 λέξεις)
40 μονάδες
Επιμέλεια: Χριστόφορος Βλάχος, φιλόλογος
Πρότυπα – Είδωλα
Επιμέλεια: Χριστόφορος Βλάχος, φιλόλογος
Τα έτοιμα σχήματα
Κατά γενική θεώρηση, εκείνο που προκαλεί βαθύτατη εντύπωση είναι η ταλαιπωρία των έτοιμων σχημάτων. Αυτό έχει και την καλή και την ανάποδη όψη του. Δεν υπάρχει, φυσικά, εποχή όπου τα έτοιμα σχήματα να πλαισιώνονται από την ολοκληρωτική κοινή συγκατάθεση. Αλλά και κάθε εποχή προπαρασκευάζει ή αποδέχεται κάποια σχήματα. Αλλιώτικα, η συμβίωση γίνεται αδύνατη.
[…] Τα έτοιμα σχήματα άλλοτε ανταποκρίνονται σε αναμφισβήτητες και αναπόφευκτες πραγματικότητες και άλλοτε αποτελούν αναπαυτικές συμβάσεις. Ο καθένας δεν είναι πλασμένος, για να γκρεμίζει και να ξαναδημιουργεί τον κόσμο, ακόμη και μέσα του μόνο. Ο ρόλος αυτός ανήκει στ’ ανήσυχα πνεύματα, στους ανθρώπους του πεπρωμένου. Είναι ρόλος σκληρός, που προσφέρει, ωστόσο, βαθύτατη ηδονή. Αλλά οι περισσότεροι δεν έχουν μήτε τον καιρό μήτε τη διάθεση και τη δυνατότητα να επιχειρήσουν ανακατατάξεις. Εκείνο που κυριότατα τους ενδιαφέρει είναι το να ξέρουν τι πρέπει να κάνουν, για να βρίσκονται σε κάποια αρμονία με τον ολόγυρά τους κόσμο και να ευδοκιμούν απερίσπαστοι.
[…] Η εποχή δεν ευνοεί έτοιμα σχήματα. Ακόμη και τα ωφέλιμα έτοιμα σχήματα κακοπαθαίνουν, μόνο και μόνο γιατί είναι έτοιμα. Ο σύγχρονος άνθρωπος προσπαθεί να διαβεβαιώσει την ύπαρξή του, καμιά φορά και με την άγονη αντίρρηση μόνο. Μέσα του υπάρχει μια αδιάκοπη εναντίωση. Το βλέπουμε αυτό καθαρότερα στη συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων. Και συχνά είμαστε πρόθυμοι να το καταραστούμε, γιατί φτάνει ίσαμε την υπερβολή και δημιουργεί καταστάσεις απαράδεκτες. Όταν μισός αιώνας έχει στο ενεργητικό του ή στο παθητικό του, κατά την περίσταση, δύο απερίγραπτους πολέμους, ένα πλήθος επαναστάσεις, ένα άλλο πλήθος τοπικές διαμάχες και συγκρούσεις, είναι πολύ δύσκολο ν’ ανεχθεί τα έτοιμα σχήματα.
[…] Ο αιώνας μας, καθώς δεν αισθάνεται ιδιαίτερη κλίση προς τα έτοιμα σχήματα, μολονότι πολλοί είναι πρόθυμοι να του τα κατασκευάσουν, έτσι δεν αισθάνεται ιδιαίτερη συμπάθεια και προς τα νωθρά, σταματημένα πνεύματα, προς τις ασάλευτες καταστάσεις. Τα μαραμένα δειλινά, οι άνθρωποι που δεν αγαπούν τη μετακίνηση, οι αργοκίνητες συνομιλίες, όταν δεν αποτελούν λυτρωτική έκφραση απαυδημού, ανήκουν ανέκκλητα στη λυρική φαντασμαγορία του παρελθόντος. Είναι μορφές αναδρομής σε κόσμους ηρεμότερους, βεβαιότερους ίσως για τον εαυτό τους, αλλά και ανίκανους να ενταχθούν στον πυρετό του καιρού. Γιατί τώρα ο ιστορικός χρόνος κατέχεται από υψηλό πυρετό. Ο υψηλός πυρετός συχνά συνοδεύεται και από παραληρήματα. Μπορεί να μη μας αρέσουν, αυτό είναι δικαίωμά μας, άλλωστε, αλλά δεν είναι και λιγότερο δικαιολογημένα για τούτο. Αυτά τα παραληρήματα, αυτές οι αιχμές μας προκαλούν συχνά αποκαρδίωση. Αλλά πέρ΄ από την αποκαρδίωση δεν λείπει έδαφος, που μπορεί να περπατήσει κανείς, χωρίς να σκοντάψει
Τα έτοιμα σχήματα, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, Ο σύγχρονος άνθρωπος, Οι εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1995
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (80- 90 λέξεις)
25 μονάδες
Β1. Να αναπτύξετε σε 80 -90 λέξεις το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος από το κείμενο: «H εποχή δεν ευνοεί τα έτοιμα σχήματα»
10 μονάδες
Β2. Το κείμενο είναι στοχαστικό δοκίμιο. Να εντοπίσετε πέντε χαρακτηριστικά του, που να επιβεβαιώνουν αυτή την άποψη (παραθέτοντας παραδείγματα μέσα από το κείμενο)
10 μονάδες
Β3. Να δικαιολογήσετε τη χρήση του α’ πληθυντικού προσώπου στο κείμενο
5 μονάδες
Β4.
α. Να γράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: πλαισιώνονται, επιχειρήσουν, ευδοκιμούν, αρμονία, κακοπαθαίνουν (Μονάδες 5)
β. Να σχηματίσετε ονοματικά σύνολα προσθέτοντας ουσιαστικά μπροστά από τα επίθετα: ολοκληρωτική, βαθύτατη, αδιάκοπη, απερίγραπτους, λυτρωτική [να διατηρήσετε την γένος, τον αριθμό και την πτώση των επιθέτων] (μονάδες 5)
10 μονάδες
Γ. Τα πρότυπα, αναμφισβήτητα, έχουν τεράστια προσφορά, τόσο στην προσωπικότητα του ατόμου όσο και στην κοινωνική ισορροπία. Σε μια επιφυλλίδα 550 -600 λέξεων, να καταγράψεις την άποψή σου για την αναγκαιότητα των προτύπων για όλους και ειδικά για τους νέους και, παράλληλα, να τοποθετηθείς σχετικά με το είδους των προτύπων που κυριαρχούν στο σύγχρονο δημόσιο λόγο
40 μονάδες
Η Ευθύνη των νέων
Επιμέλεια: Χριστόφορος Βλάχος, φιλόλογος
Αντιλαμβανόμαστε όλοι πάρα πολύ καλά σήμερα πόσο βαριά είναι η ευθύνη των νέων, μολονότι οι ίδιοι δεν είναι υπαίτιοι για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία.
Μπορεί, ίσως, αυτό να ευσταθεί ως δικαιολογία, αλλά δεν απαλλάσσει τους νέους από την ευθύνη να προσπαθήσουν να λύσουν τα προβλήματα αυτά, αν θέλουν να αποφύγουν τα χειρότερα. Για το σκοπό αυτό χρειάζονται γνώσεις. Δεν θα αντιμετωπίσουν με επιτυχία οποιοδήποτε πρόβλημα, αν δεν ξέρουν τη φύση του προβλήματος, σε τι δηλαδή ακριβώς συνίσταται, ποια αίτια το προκαλούν ποιοι παράγοντες το επηρεάζουν, ποιες και πόσο σοβαρές είναι οι επιπτώσεις του. Μόνο με τη δύναμη της επιστημονικής γνώσης, θα μπορέσουν οι σημερινοί νέοι να κατανοήσουν τα σοβαρά και πολύπλοκα προβλήματα του καιρού μας, είτε έχουν σχέση με τη φύση είτε με την κοινωνική ζωή, και να τα αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά. Γι’ αυτό πρέπει να ενημερώνονται, να μορφώνονται και να ερευνούν διαρκώς.
Πολύτιμη πείρα μπορεί να συνεισφέρει και η πείρα των προηγούμενων γενιών, αν τη μελετήσουν και την αξιοποιήσουν σωστά. Μπορούν με αυτή να διδαχθούν πώς αντιμετωπίστηκαν κατά το παρελθόν παρόμοια προβλήματα, να διαπιστώσουν ποια λάθη έγιναν και να παραδειγματιστούν από αυτά. Άλλωστε, εκτός από την πείρα, υπάρχουν και τα δημιουργήματα του παρελθόντος, η ανεκτίμητη πολιτισμική περιουσία κάθε λαού. Αυτή την πολιτισμική περιουσία πρέπει οι νέοι να τη σεβαστούν και να στηριχτούν σ’ αυτήν κι όχι να τη σπαταλήσουν και να την καταστρέψουν. Είναι ευκολότερο να συνεχίζεις και να βελτιώνεις κάτι που υπάρχει παρά να το γκρεμίζει και να ξεκινάς από την αρχή. Με αυτή την αρχή, θα αποδώσουν περισσότερους καρπούς οι προσπάθειές τους για οικονομική ανάπτυξη και πολιτισμική δημιουργία.
Ο άνθρωπος δεν δημιουργεί πολιτισμό μόνος του, αλλά συνεργαζόμενος με τους άλλους, σε κλίμα αμοιβαίου σεβασμού, εμπιστοσύνης, δικαιοσύνης και ελευθερίας. Μόνο κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι άνθρωποι μπορούν να θέτουν κοινούς στόχους και να συναγωνίζονται για την εκπλήρωσή τους. Με αυτήν την προσέγγιση των ανθρώπων δεν αντιμετωπίζονται μόνο αποτελεσματικά τα προβλήματα, αλλά ενισχύονται οι μεταξύ τους δεσμοί, καθώς ο ένας συμπαραστέκεται στον άλλον και όλοι μαζί συνειδητοποιούν πως είναι σπουδαιότερα τα κοινά σημεία που τους ενώνουν και λιγότερο σημαντικές οι διαφορές που τους χωρίζουν. Όσο καλύτερα, λοιπόν, οι νέοι κατανοήσουν το αξίωμα αυτό, τόσο περισσότερες δυνατότητες θα έχουν να λύνουν ειρηνικά τις διαφορές και να περιορίζουν τις διακρίσεις που χωρίζουν τους ανθρώπους, χωρίς να καταφεύγουν στη βία.
Η ευθύνη των νέων είναι αναμφισβήτητα μεγάλη. Όμως, ο νόμος της εξέλιξης δεν αφήνει περιθώρια για υπεκφυγές. Πολλοί, με προφητική διάθεση, βιάζονται να προεξοφλήσουν την τύχη του κόσμου και μεμψιμοιρούν. Άλλοι πάλι δέχονται παθητικά, μοιρολατρικά όσα συμβαίνουν και θεωρούν κάθε προσπάθεια ματαιοπονία. Όλοι, όμως, αυτοί αγνοούν ή δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι η ομορφιά της ζωής είναι ο αγώνας και μάλιστα ο αγώνας για ένα καλύτερο αύριο.
Σπυρίδων Κ. Κούτρας, Πειστικός Λόγος στην Έκθεση Ιδεών, Β’ έκδοση, εκδόσεις Σαββάλας, απόσπασμα
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90 -100 λέξεις)
25 μονάδες
Β1. Να καταθέσετε την άποψή σας σε μία παράγραφο (80 -90 λέξεις) σχετικά με το περιεχόμενο του ακόλουθου αποσπάσματος από το κείμενο (3η παράγραφος): «Αυτή την πολιτισμική περιουσία πρέπει οι νέοι να τη σεβαστούν και να στηριχτούν σ’ αυτήν κι όχι να τη σπαταλήσουν και να την καταστρέψουν».
12 μονάδες
Β2. Να εντοπίσετε τον τρόπο και τα μέσα πειθούς (εφόσον υπάρχουν) στην 2η («Μπορεί, ίσως, αυτό… να ερευνούν διαρκώς») και στην 5η παράγραφο («Η ευθύνη των νέων… ένα καλύτερο αύριο»).
8 μονάδες
Β3. Σε ποιο κειμενικό είδος ανήκει το παραπάνω κείμενο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας
7 μονάδες
Β4.
α) να καταγράψετε τα συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: επιπτώσεις, κατανοήσουν, συνεισφέρει, σπαταλήσουν, υπεκφυγές (Μονάδες 4)
β) να εντοπίσετε δύο λέξεις με αναφορική και άλλες δύο με μεταφορική σημασία (Μονάδες 4)
8 μονάδες
Γ. Αναγνωρίζετε ότι, στη σημερινή εποχή, οι νέοι έχουν πολλά προβλήματα, και μάλιστα τέτοια που είναι δυσεπίλυτα. Σε ένα δοκίμιο πειθούς 550- 600 λέξεων, να καταγράψετε τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν οι νέοι σήμερα και να καταγράψετε ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που διαθέτουν που μπορούν να τους βοηθήσουν να τα επιλύσουν
40 μονάδες
Νέοι, Ναρκωτικά, Βία
Επιμέλεια: Χριστόφορος Βλάχος, φιλόλογος
Εκείνο που, φοβάμαι, ότι μας απασχολεί σχετικά λιγότερο είναι το πρόβλημα που βρίσκεται μέσα στο σπίτι μας, το πρόβλημα των παιδιών μας. Όχι πως οι ελληνογονείς δεν νοιάζονται για τη διαβίωση, την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία των βλαστών τους. Αλλά, πολλοί τους, πληρώνοντας γι’ αυτές, πιστεύουν πως έκαναν το χρέος τους απέναντι στα παιδιά, νανουρίζουν τη συνείδησή τους και τελεία και παύλα. Μόνο που τα αληθινά προβλήματα αρχίζουν ακριβώς μετά τα δίδακτρα και τα χαρτζιλίκια.
Μάρτυρας, τα στοιχεία που κοινολογήθηκαν τις προάλλες (17.12.1999), στο συνέδριο που οργάνωσε το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, με θέμα «Προκλήσεις στη σχολική κοινότητα», και που δείχνουν τρομακτική έξαρση της χρήσης ναρκωτικών από μαθητές και της άσκησης βίας σε έμψυχα και άψυχα.
Μέσα σε πέντε μόλις χρόνια (1993-98), η χρήση ναρκωτικών (κάνναβης, αμφεταμίνης, LSD, «έκστασης») από μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων αυξήθηκε από 6% σε 14%. Ενώ το 63% των μαθητών έχει πάρει μέρος σε πράξεις βανδαλισμού μέσα ή έξω απ’ το σχολείο. (…) Το 47% έχει δεχθεί επιθέσεις ή απειλές επίθεσης από έναν ή περισσότερους συνομηλίκους τους. Το 9% έχει χτυπήσει άτομα έξω απ’ το σχολείο και το 7,1 % ανήκει σε κάποια οργανωμένη ομάδα παραβατικής δράσης… Μ’ άλλα λόγια, ένα μέρος της νεολαίας μας, διόλου ευκαταφρόνητο, απ’ τη μια ναρκώνεται με παραισθησιογόνες ουσίες κι απ’ την άλλη «εκτονώνεται» με πράξεις ζημιογόνες για τους άλλους…
Πάμπολλοι είναι εκείνοι που ρίχνουν τον λίθο του αναθέματος στους νεαρούς δράστες και επαναπαύονται. Θα ήταν λιγότερο μακάριοι, αν πρόσεχαν κάποιους άλλους παράγοντες και παραμέτρους που βοούν, που έχουν γίνει κοινός τόπος, αλλά παραβλέπονται όσο και ο λεγόμενος «κοινός νους». Ας προσπαθήσουμε να τους θυμηθούμε
Οι σημερινοί νέοι κατατρύχονται από πολλαπλές αντιφάσεις. Φυσικά, η εποχή μας τους προσφέρει πιο άνετη, πιο ελεύθερη, πιο «κοσμοπολίτικη ζωή», με πολύ περισσότερες δυνατότητες και ευκαιρίες μόρφωσης, επικοινωνίας, ψυχαγωγίας, παρά η μεσοπολεμική και άμεσα μεταπολεμική Ελλάδα, η αφανισμένη από πολέμους, κατοχές, εμφύλιους, η «επαρχιώτικη» Ελλάδα, με τις προλήψεις και προκαταλήψεις της, με τις απαγορεύσεις και τις καταπιέσεις, που μάστιζαν τη νεολαία του καιρού εκείνου. Θα μπορούσαν, οι τωρινοί νέοι, να πουν όπως ο σαιξπηρικός Πίστολ -«ο κόσμος για μένα είναι ένα στρείδι, που θα τ’ ανοίξω εγώ με το σπαθί μου».
Μόνο που το «σπαθί» είναι δίκοπο. Αυτή ακριβώς η «ανοιχτή» κοινωνία της «αφθονίας» περικλείνει προκλήσεις που, συχνά, μετατρέπονται σε παγίδες. Η «αφθονία» γίνεται αντικατοπτρισμός, όπως για τους καμηλοβάτες της Σαχάρας, που όσο προσπαθούν να τον αγγίξουν και να τον γευτούν τόσο ξεφεύγει απ’ τα χέρια τους. Η «ανοιχτή κοινωνία» και οι «περισσότερες ευκαιρίες» μεταφράζονται, κατά κανόνα, σε κλειστές πόρτες και σε εμπαιγμούς. Η αποτίναξη των απαγορεύσεων και της καταπίεσης ισοσταθμίζεται με ρήξη των «δεσμών αίματος» (που δεν είναι δα και «δεσμά») και με ανεμοσκόρπισμα της οικογένειας -όχι εξαιτίας των νεότερων μελών της. Η απελευθέρωση των ερωτικών σχέσεων τις υποβαθμίζει, πολλές φορές, σε ανούσια σαρκική επαφή, και η ελευθερία κίνησης και ψυχαγωγίας τούς κάνει έρμαια των εμπόρων «τεχνητών παραδείσων». Οι πολλαπλάσιες προσβάσεις σε πλατύτερη μόρφωση, στομώνεται απ’ την κακομοιριά και την παπαγαλία της ελληνικής εκπαίδευσης, ενώ η ιλιγγιώδης τελειοποίηση της τεχνολογίας» με τα ΜΜΕ και τα Διαδίκτυα, μετατρέπει τους χρήστες τους σε «βίδες» τους και τους απομονώνει απ’ τον γύρω κόσμο. Ο «κοσμοπολιτισμός» και η ακαριαία επικοινωνία με τα εκτός των τειχών μας, παίρνει μoρφή πιθηκισμού ξένων μοντέλων και ηθών (που σπάνια είναι τα καλύτερα) και φτάνει σε μιαν άλλη ξενική κατοχή, χειρότερη απ’ την στρατιωτική, επειδή είναι εκούσια…
Όλα αυτά -που κανένας δεν τ’ αγνοεί- ενσταλάζουν σε πολλούς νέους ένα οδυνηρό αίσθημα απογοήτευσης απ’ όλους κι απ’ όλα και, προπάντων, απ’ τους εαυτούς τους. Νιώθουν ανήμποροι μπρος στις Σειρήνες του πολύφερνου κόσμου, ξένοι μέσα στο άδειο σπιτικό τους, ματαιόπονοι στα γρανάζια μιας στείρας παιδείας, αποτυχημένοι και ικανοί μόνο για να πλουτίζουν τις στατιστικές της ανεργίας, ανδρείκελα θαυματουργών μηχανών, που βαθαίνουν τη μοναξιά τους…
Κι αν (ή όταν) αναζητήσουν αποκούμπι, βοήθεια. «πρότυπα» στον κόσμο των «μεγάλων», τι εισπράττουν; Κοινωνικό κανιβαλισμό, όπου το μέγα και μοναδικό ζητούμενο αποτελεί η οικονομική «επιτυχία» με κάθε μέσο (…), τερατώδη μητροκτονία της φύσης (…) μέχρις αφανισμού κάθε ζωής, πολέμους, γενοκτονίες, ολοκαύτωμα, σφαγές με το παλαιότατο προσωπείο του πατριωτισμού και του εθνικισμού, (…) φανατική μισαλλοδοξία για ιδέες, πρόσωπα, φυλές, που ιδανικό «τέλος» και σκοπός της είναι ο ολοκληρωτικός αφανισμός των «άλλων»…
Αντίδοτο για τα αδιέξοδα, τις απογοητεύσεις, την πνιγμονή γίνονται τα ναρκωτικά, με την τραγική ψευδαίσθηση πως θα τους χαρίσουν διέξοδο, ανάσες, «γοητείες». Συζητώντας, χρόνια τώρα με νέους του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, άκουγα πως παίρνοντας τη «δόση» τους, «ένιωθαν να σηκώνονται πάνω απ’ τη γη», να γίνονται «δυνατοί και μοναδικοί». Και, αυτή την πλασματική «δύναμη», τη δοκιμάζουν σε βία και βανδαλισμούς εκπαιδευμένοι ήδη από την γύρω τους βιοτική βία, που την υπερπροβάλλουν οι μικρομέγαλες οθόνες μαζί με αμέτρητες ταινίες όπου οι πάντες «βιάζουν» τους πάντες, όπου πυρπολούνται και αφανίζονται τα πάντα, εκτός απ’ τον Ένα, τον «σταρ» που επιπλέον κερδίζει και «το κορίτσι». Τέτοιοι «σούπερμεν» νομίζουν πως γίνονται κι αυτοί. Και, επιπλέον, δικαιωμένοι εκδικητές για όσα τους «ξεγέλασαν» και όσα δεν απόχτησαν… Αυτό το πλέγμα απογοητεύσεων, ψευδαισθήσεων, εκδίκησης, κενού, γεμίζει τις έρευνες και τις στατιστικές.
Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν ένα ποσοστό μόνο της νεολαίας μας. Τα περισσότερα άλλα μένουν αλώβητα και πασχίζουν, μ’ όλες τις αντιξοότητες, να χτίσουν μιαν υγιή ζωή, να μεταλάβουν όσα γόνιμα μπορεί αυτή να τους προσφέρει. Αλλά αυτοί δεν γίνονται «σταρ» στις μικρές οθόνες και στα «παράθυρα». Απλώς προσπαθούν να είναι «έτοιμοι και ώριμοι».
Μάριος Πλωρίτης, από την εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)
25 μονάδες
Β1. Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο (80 -90 λέξεις) το παρακάτω χωρίο (10η παράγραφος): «Δεν χρειάζεται να πω ότι τα τραγικά τούτα παιδιά αποτελούν… προσπαθούν να είναι «έτοιμοι και ώριμοι».
12 μονάδες
B2. Να εντοπίσετε τη συλλογιστική πορεία που ακολουθεί ο συγγραφέας στο σύνολο του κειμένου.
6 μονάδες
B3. Να εντοπίσετε τον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η 5η παράγραφος του κειμένου («Οι σημερινοί νέοι κατατρύχονται από πολλαπλές αντιφάσεις … ένα στρείδι, που θα τ’ ανοίξω εγώ με το σπαθί μου»)
7 μονάδες
B4.
α)Να γράψετε τα συνώνυμα: κοινολογήθηκαν, εμπαιγμούς, έρμαια, ματαιόπονοι, μισαλλοδοξία (μονάδες 5)
β)Να γράψετε τα αντώνυμα: επαναπαύονται, πνιγμονή, αλώβητα, αντιφάσεις, έξαρση (μονάδες 5)
10 μονάδες
Γ. Όλοι σήμερα συμφωνούν ότι, στη δύσκολη εποχή της πολύπλευρης κρίσης, οι νέοι οφείλουν να παρέμβουν ώστε να επιλυθούν τα πάμπολλα κοινωνικά προβλήματα. Ωστόσο, κάτι τέτοιο απαιτεί ιδιαίτερα διαχρονικά χαρίσματα αλλά και (επίκτητες) ικανότητες από αυτούς. Σε ένα άρθρο που θα δημοσιευθεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό του σχολείου σας, να αναφερθείτε στο ποια είναι τα διαχρονικά χαρίσματα των νέων αλλά και ποιες επιμέρους ικανότητες πρέπει να διαθέτουν για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων, τόσο για τους ίδιους όσο και για την κοινωνία (550 -600 λέξεις)
40 μονάδες