Περιπλάνηση παρέα με τον Ηρόδοτο- γνωριμία με τον αρχαίο ιστορικό
Εκδόσεις Μεταίχμιο
Αντιμετωπίζουμε τους αρχαίους συγγραφείς ως κάτι συγκλονιστικό (σωστά) αλλά απροσπέλαστο (λάθος). Και αυτό συμβαίνει γιατί ούτε να μπούμε στον κόσμο τους δοκιμάζουμε, κάτι διόλου εύκολο είναι η αλήθεια, ούτε να συσχετίσουμε τον κόσμο τους με το δικό μας. Ο κανόνας είναι να τους αντιμετωπίζουμε σαν θαυμαστά αλλά ανέγγιχτα εκθέματα μουσείου. Εννοείται πως το πνεύμα αυτό μεταφέρεται από τους ενήλικους, γονείς ή δασκάλους, στα παιδιά και τους εφήβους. Και η ζωή συνεχίζεται… Η προσπάθεια του Ρίσαρντ Καπίνσκι διαφέρει, και θα μπορούσε να αξίζει μόνο για αυτό.
Ο Ρίσαρντ Καπίνσκι διέτρεξε περίπου 2500 περίπου χιλιάδες χρόνια στο βιβλίο «Ταξίδια με τον Ηρόδοτο» (εκδόσεις Μεταίχμιο), και μαζί του ο αναγνώστης. Και με καλή παρέα: τον Ηρόδοτο φυσικά, τον Δαρείο και τον Ξέρξη, αρχαίους Σκύθες και Αμαζόνες αλλά και σύγχρονους Ινδούς, Αλγερινούς, Αιθίοπες, μέσα από τη δική του βαθιά ματιά. Ο Πολωνός δημοσιογράφος Ρίσαρντ Καπίνσκι –ο «Πάπας της πολωνικής δημοσιογραφίας»- και συγγραφέας, με τεράστιο αμετάφραστο έργο (25 βιβλία, μεταξύ άλλων το «Imperium», όπου καταγράφει την εκτίμησή του για την πτώση του Σοβιετικού μπλοκ), φαίνεται να αντιμετωπίζει ως «χρέος» του τη συγγραφή ενός βιβλίου για τον Ηρόδοτο. Τον βλέπει σαν τον πρώτο ρεπόρτερ της Ιστορίας, παράδειγμα για τους σύγχρονους, με επιτόπια έρευνα, συλλογή πηγών και διασταύρωση αλλά και μετριοπάθεια στην αναφορά, όταν δεν είναι οι πηγές έγκυρες («μου μετέφεραν», «από όσες πληροφορίες μπόρεσα να συλλέξω» κ.λπ.).
Ο συγγραφέας, κάνοντας το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό (Ινδίες) ως νέος ρεπόρτερ χρησιμοποιεί τον Ηρόδοτο ως δάσκαλο και συνδιαλέγεται σταθερά μαζί του. Θαυμάζει το ακούραστο πάθος του, την επιμονή του, την προσοχή με την οποία ελέγχει τις πληροφορίες, τον ορθολογισμό του και μαθητεύει κοντά του. Τα δε κενά στις γνώσεις του για αυτόν (π.χ. πώς κατάφερε κι έφτασε τόσο μακριά; Μόνος του ταξίδευε; Από πού αντλούσε τα αναγκαία για να ταξιδεύει;) αποδεικνύουν πόσο κοντά είχε έρθει στον αρχαίο ιστορικό, ώστε να φτάσει να τον απασχολούν τέτοια ζητήματα.
Βέβαια, υπάρχει μια βαθύτερη ψυχική συμφωνία ανάμεσα στον Ηρόδοτο και τον Καπίνσκι, που διατρέχει το σύνολο του βιβλίου: και οι δύο δεν αντιλαμβάνονται ως «κανονικότητα» τον κόσμο της Δύσης (ο Καπίνσκι) ή της Ελλάδας (ο Ηρόδοτος), συγκρίνοντάς τους με τους πολιτισμούς της Ανατολής και της Αφρικής. Έχουν ανοιχτούς τους ορίζοντές τους και οι δύο, και με πολλούς αιώνες διαφορά. Κατανοούν την αυτονόητη διαφορά ανάμεσα στους πολιτισμούς και την πολυπλοκότητά τους, χωρίς αυτό να τους πτοεί. Μάλιστα, ο Καπίνσκι δηλώνει απερίφραστα πως «σκοπός μου ήταν να ξεπερνώ τα σύνορα», υπονοώντας με σαφήνεια πως το ίδιο πραγματοποιούσε κι ο Ηρόδοτος. Και για τους δύο ο πολιτισμός είναι ένας, ο ανθρώπινος πολιτισμός, με τις επιμέρους εκφάνσεις του.
Ο Καπίνσκι αντιλήφθηκε, προσεγγίζοντας άλλους πολιτισμούς (από την Κίνα του Μάο και τις Ινδίες μέχρι το Κογκό, από την Ινδία μέχρι την Αλγερία και την Αίγυπτο του Νάσερ) αυτό που έχει επαναληφθεί από πολλούς: οι άλλοι –ακόμα και οι πιο διαφορετικοί από εμάς- είναι καθρέφτης του εαυτού μας, μαθαίνουμε για μας μέσα από αυτούς.
